Dark Mode Light Mode
Dark Mode Light Mode
Ciasto francuskie - przepis, a nawet 2.
Passé composé, imparfait ? Ostateczny sposób na zrozumienie.
Czasowniki zwrotne – metoda numer 1

Passé composé, imparfait ? Ostateczny sposób na zrozumienie.

passé composé imparfait passé composé imparfait

Wybór passé composé czy imparfait jest prawdziwym bólem głowy dla uczących się języka francuskiego. Chyba, że znają sposób opisany poniżej.

Passé composé, imparfait – dlaczego to wydaje się tak trudne?

Trudności z doborem odpowiedniego czasu przeszłego podczas stosowania języka francuskiego wynikają z 3 rzeczy :

  1. W języku polskim zamiast dwóch osobnych czasów przeszłych posługujemy się tylko jednym, ale za to dwoma osobnymi aspektami (dokonanym i niedokonanym). Skupienie się na tym, że w polskim mamy tylko jeden główny czas przeszły powoduje, że trochę zaciera się różnica między różnymi sposobami wykorzystania go. Co gorsza, wiele czasowników w języku polskim występuje tylko w jednym z tych aspektów (albo tylko w dokonanym, albo tylko w niedokonanym), przez co zostajemy całkowicie na lodzie próbując wykorzystać język polski jako bazę do doboru czasu w języku francuskim.
  2. W języku angielskim jest za to więcej czasów przeszłych (4 czasy klasyczne i 2 frazalne). Jakby tego było mało, parametry wyboru są zupełnie inne, a te, które wydają się zbieżne z gramatyką języka francuskiego, okazują się działać odwrotnie.
  3. Passé composé jest zazwyczaj pierwszym z dwóch czasów przeszłych uczonych w toku nauki FLE (français langue etrangère). Jest też postrzegany przez uczniów za cudowne wytchnienie od koszmaru uczenia się czasu présent, którego mnogość odmian potrafi zmęczyć nawet najtwardszych zawodników. Passé composé jest o niebo mniej wymagający (często odnoszę się do niego jako 1/6 czasu, ponieważ do zapamiętania jest właściwie tylko jedna forma – participe passé). To skutkuje często nadużywaniem czasu przeszłego złożonego względem imparfait.

Passé composé, imparfait – jakie cechy ma każdy z tych czasów ?

Passé composé – dokonany, czynności zakończone, jednokrotne lub zakończona seria.
Imparfait – niekonany, czynności nadal trwające lub zakończone, długotrwające lub wielokrotne otwarte serie.

Passé composé, imparfait – co można ?

Passé composé jest czasem dokonanym. Oznacza to, że w momencie w którym mówimy, czynność się już zakończyła. Wzmiankujemy dokonanie tak jakby to była po prostu kolejna z czynności odhaczona na naszej liście. Nie blokuje nas to w podaniu jakichkolwiek określeń doprecyzujących (nawet takich jak długość trwania czy częstotliwość), ani też stanów („on był chory” jest zdaniem które może być powiedziane w obu czasach).

Imparfait jest czasem niedokonanym (ma to nawet zawarte w swojej nazwie). Nie oznacza to jednak, że możemy go zastosować jedynie gdy czynność nie jest jeszcze zakończona. Możemy go stosować zarówno do czynności nadal trwających jak i do tych zakończonych, lecz uważając na treść, którą nasz rozmówca zrozumie gdy usłyszy lub przeczyta nasze zdanie. Świetną cechą imparfait, która jest często wykorzystywana jest zdolność wyrażania przedziałów czasu. „Byłem na wakacjach” jest przykładem zdania, które można wyrazić zarówno w passé composé jak w i imparfait. W pierwszym przypadku może to być np. krótkie stwierdzenie w odpowiedzi na komplement naszej opalenizny. W drugim przypadku, stosując imparfait, możemy nakreślić pewien wycinek czasu, w którym wetkniemy serię dokonań (Byłem na wakacjach w Grecji, widziałem Akropol, zwiedziłem Ateny, no i porządnie się opaliłem). To trochę jakby ten jeden punkcik na osi czasu naszego życia z napisem „wakacje” zzoomować i odkryć, że to nie był tylko punkt, ale w rzeczywistości przedział wielu dni, w których zawarte są kolejne punkciki i przedziały.

Passé composé, imparfait – gdzie są granice ich stosowania ?

Passé composé – nie można stosować do czynności, które nadal trwają (chyba, że dodamy coś w rodzaju „…i nadal się to dzieje”). Nie stosuje się gdy coś jest powtarzalnym zwyczajem (np. „chodziłem do szkoły” w PC będzie zrozumiane jako „poszedłem do szkoły”). Nie stosuje się gdy chcemy daną czynność wykorzystać jako tło czasowe do innych wydarzeń („wziąłem prysznic gdy zadzwonił telefon” brzmi co najmniej dziwnie, zwłaszcza po francusku).

Imparfait – nie stosuje się w czynności krótkich i jednokrotnych („skoczyłem ze spadochronem” w imparfait będzie zrozumiane jako „skakałem ze spadochronem”). Nie stosuje się przy pierwszej czynności gdy chcemy opowiedzieć o sekwencji dwóch czynności („jadłem obiad a teraz wracam do biura” – takie zdanie jest po francusku błędne, powinno być „zjadłem obiad…”).

Passé composé, imparfait – krążące mity

Mit 1 – Najczęstszym błędnym uproszczeniem, który słyszę jest „do pogody stosuje się tylko i wyłącznie imparfait”. Prawdą jest, że fenomeny pogodowe przez swoją przez powolność są zdecydowanie najczęściej wyrażane w imparfait. Ale w razie potrzeby, passé composé zrobi swoje w doskonały sposób przy nieco gwałtowniejszych zdarzeniach pogodowych („ochłodziło się, gdy w końcu spadł upragniony deszcz”, „podniosła się gęsta mgła”, „niebo się przejaśniło” – to tylko kilka przykładów zdarzeń pogodowych, gdzie musimy zastosować passé composé).

Mit 2 – Jeśli coś wydarzyło się wiele razy, to koniecznie imparfait. Należy pamiętać, że jest jeśli ograniczymy serię wydarzeń podając ich liczbę, to z automatu zamykamy serię. „Bywałem w tej kawiarni.” to zdanie potrzebujące imparfait. „Byłem w tej kawiarni 3 razy.” wymaga passé composé.

Passé composé, imparfait – gdzie najczęściej popełniamy błędy ?

Imparfait użyte do wyrażenia momentu rozpoczęcia długotrwałej czynności („w 2015 zacząłem pracować dla tej firmy”). Jest to błąd, ponieważ czas musimy dobrać nie do tego, że sama czynność jest długotrwała, a do samego zdarzenia rozpoczęcia (które jest zdarzeniem punktowym – trwającym w zasadzie tak krótko jak złożenie podpisu na umowie). Zdanie takie zbudowane w imparfait będzie przekazywało „w 2015 zaczynałem pracować dla tej firmy”, i jest poprawne jeśli chcemy je wykorzystać jako wstęp do opowieści co się w tym okresie dokładniej działo, ale błędne jeśli chcemy tylko wspomnieć o punkcie w którym zaczęliśmy pracę dla tej firmy.

Passé composé do wszystkiego jak leci. Tak jak wspomniałem wcześniej, passé composé przez fakt bycia czasem złożonym, jest o wiele łatwiejsze w stosowaniu niż jakikolwiek czas prosty (a do takich należy oczywiście imparfait). Niestety o ile Francuzom też zdarza się łamać zasady doboru czasów przeszłych, to nie zdarza im się to, gdy miałoby to zmienić sens wypowiedzi (np. czynność wielokrotną zamienić na jednokrotną, albo niedokończony proces zmienić w życiowe dokonanie).

Passé composé, imparfait – wybór w formie możliwie skondensowanej  :

Passé composé – czynności zakończone, krótkie lub występujące w rozmowie jako punkty które nie doczekają się rozwinięcia. Jednokrotne, lub serie już zakończone. Wymuszone stosowanie gdy robimy sekwencje dwóch czynności, a ta chronologicznie późniejsza jest w présent.

Imparfait – czynności o których nie do końca wiemy czy się zakończyły, lub nie do końca ma to znaczenie, oraz długotrwałe lub otwarte serie czynności. Wymuszone stosowanie gdy jest równoczesność dwóch czynności, do wyrażenia tej dłuższej z nich.

Mam nadzieję, że artykuł był pomocny i zapraszam do czytania pozostałych moich materiałów przybliżających tajniki języka francuskiego. W razie potrzeby bardziej regularnej i ustrukturyzowanej pomocy, zapraszam na moje lekcje indywidualne.

Zapraszam też do sekcji ćwiczeń, jest tam sporo ciekawych rzeczy, dzięki którym francuski staje się nieco mniej trudny.

Previous Post
ciasto francuskie

Ciasto francuskie - przepis, a nawet 2.

Next Post
justin luebke BkkVcWUgwEk unsplash

Czasowniki zwrotne – metoda numer 1