Francuski + kolory = Oh mon dieu!
Pozornie kolory nie powinny być w języku francuskim żadnym wielkim zagadnieniem. Są to przymiotniki jak wszystkie inne, umieszcza się je po rzeczowniku, uzgadnia co do liczby i rodzaju z rzeczownikiem, który opisują, i w sumie na tym cały temat powinien się skończyć. No ale niestety nie.
Problem pojawia się, gdy odkrywamy, że niektóre z kolorów nie do końca się uzgadniają. Istnieją w języku francuskim 3 sytuacje, w których kolory nie będą uzgadniane z rzeczownikiem, który opisują :
- Gdy kolor pochodzi od nazwy pospolitej (np. prune, olive, itp.).
- Gdy kolor pochodzi od nazwy obcojęzycznej (np. kaki).
- Gdy kolor jest wyrażony w sposób złożony z kilku słów (np. bleu foncé).
Kolory, które uzgadniają się normalnie
Poniżej lista (nie wyczerpująca) kolorów, które uzgadniają się co do liczby i rodzjau
- alezan
- aubère
- bai
- baillet
- basané
- beige
- bis
- blafard
- blanc
- blême
- bleu
- blond
- brun
- céruléen
- citrin
- cramoisi
- écarlate
- écru
- fauve
- glauque
- gris
- incane
- incarnat
- incolore
- infrarouge ou infra-rouge
- jaune
- livide
- louvet
- mauve
- mordoré
- moreau
- noir
- opalin
- pers
- pinchard
- pourpre
- rose
- rouan
- rouge
- roux
- tourdille
- ultraviolet / ultra-violet
- vairon
- vermeil
- vert
- violet
- zain
- zinzolin
Wśród tych powyższych są 4 kolorów pochodzące od nazw pospolitych które mimo tego uzgadniają się w pełni :
- mauve
- violet
- pourpre
- rose
Są też 4 błędnie uważane za pochodzące od nazw pospolitych (a w rzeczywistości są to kolory w toku ewolucji języka zaczęto stosować jako rzeczowniki) które uzgadniają się w pełni :
- fauve
- incarnat
- écarlate
- vermeil
Kolory pochodzące od nazw pospolitych – częściowy lub pełny brak uzgodnienia
Jak już wcześniej wspomniałem, problemy pojawiają się między innymi przy kolorach od nazw pospolitych. Wśród nich 1 jest absolutnie wyjątkowy, który uzgadnia się wyłącznie co do liczby :
- chatain
Cała reszta kolorów pochodzących od rzeczowników nie uzgadnia się wcale np. orange, émeraude, marron, olive, prune, banane, itp. Ważne jest też to, co w tej kwestii podaje Grevisse, a mianowicie sposób używania kolorów w mowie i w piśmie nie zawsze się pokrywał, przez co np. kolor marron w literaturze i niektórych słownikach pojawia się uzgodniony do formy marronnes, mimo że w mowie uzgodnienie nie było nigdy praktykowane.
Kolory pochodzące od nazw obcojęzycznych – brak uzgodnienia
Większość źródeł wyjaśniających zasady uzgadniania (i nieuzgadniania) kolorów w języku francuskim podaje jeden i ten sam przykład dla koloru pochodzenia obcego – kaki. Ważne jest jednak uświadomienie sobie, że choć pełna wiedza dlaczego kolory się nie uzgadniają jest przydatna, to w przypadku gdy chcemy nauczyć się odpowiednio dobrze zbudowanej listy najczęściej występujących nieuzgadnianych kolorów, zapamiętywanie przy każdym z nich czy należy od tych pochodzenia obcego, czy należy do nazw pospolitych, czy może do jednych i drugich, taka wiedza… ma znikomą wartość dodaną, albowiem efekt pozostaje taki sam – brak uzgodnienia.
Kolory (proste) których się nie uzgadnia – mocno wyczerpująca lista
- abricot
- absinthe
- acajou
- aigue-marine
- albâtre
- amadou
- amande
- amarante
- ambre
- améthyste
- andrinople
- anthracite
- ardoise
- argent
- argile
- aubergine
- auburn
- aurore
- avocat
- azur
- basane
- banane
- bistre
- bitume
- bourgogne
- brique
- bronze
- bulle
- cacao
- cachou
- café
- café au lait
- canari
- cannelle
- capucine
- caramel
- carmélite
- carmin
- carotte
- céladon
- cerise
- chair
- chamois
- champagne
- châtaigne
- chaudron
- chocolat
- citron
- cognac
- coquelicot
- corail
- corbeau
- crème
- crevette
- cuivre
- cyclamen
- ébène
- émeraude
- étain
- feuille morte
- filasse
- fraise
- framboise
- fuchsia
- garance
- grenat
- groseille
- havane
- indigo
- isabelle
- ivoire
- jade
- jonquille
- kaki
- lavande
- lilas
- magenta
- maïs
- marine
- marengo
- marron
- mastic
- melon
- miel
- moutarde
- muscade
- nacarat
- nacre
- noisette
- noyer
- ocre
- olive
- or
- orange
- paille
- parme
- pastel
- pastèque
- pêche
- perle
- pervenche
- pie
- pistache
- pivoine
- ponceau
- porto
- prune
- puce
- réséda
- rouille
- rubis
- sable
- safran
- saphir
- saumon
- sépia
- serin
- soufre
- tabac
- tango
- taupe
- thé
- tilleul
- tomate
- topaze
- turquoise
- vermillon
Kolory złożone też nie są uzgadniane
Kolory złożone, to takie, do wyrażenia których potrzeba więcej niż jednego słowa. Możemy to podzielić następująco :
- Kolory doprecyzowane przymiotnikiem, np. bleu foncé, vert clair, jaune pâle.
- Więcej niż jedna składowa koloru, np. kolor morski po francusku to bleu-vert.
- Kolory doprecyzowane rzeczownikiem, np. jaune paille, rose bonbon.
- Kolory o złożonych nazwach i pochodzące od nazwy pospolitej, np. lis-de-vin, café-au-lait.
- Zestawy kolorów, czyli gdy obiekt dookreślany jest wielokolorowy, np. des drapeaux bleu blanc rouge.
Na koniec mała, ale dość potrzebna uwaga
Powyższe wyjaśnienia dotyczy sytuacji, gdy kolory służą w funkcji przymiotnika, a więc dookreślają pewien rzeczownik. Gdy natomiast same z siebie są rzeczownikiem (np. nie biały tylko biel), reguły te nie mają zastosowania. Korzystamy wtedy z ogólnych zasad dla liczby mnogiej rzeczowników i uzgadniania przymiotników (jeśli takowy będzie w danym kolorze występować) :
- des bleus, des verts, des oranges
- des bleus marins, des verts clairs, des oranges pâles
- des jaunes paille, des roses bonbon
- des bleu-vert, gris-bleu, des café-au-lait
Mam nadzieję, że artykuł był pomocny i zapraszam do czytania pozostałych moich materiałów przybliżających tajniki języka francuskiego. W razie potrzeby bardziej regularnej i ustrukturyzowanej pomocy, zapraszam na moje lekcje indywidualne.
Zapraszam też do sekcji ćwiczeń, jest tam sporo ciekawych rzeczy, dzięki którym francuski staje się nieco mniej trudny.