Il y a jest wyrażeniem pozornie nie niosącym większego sensu, ale w rzeczywistości jest jednym z filarów codziennej komunikacji.
Zazwyczaj trafia się na materiały dydaktyczne w których wyjaśnione jest il y a poprzez przetłumaczenie na angielskie there is. To nie do końca zgodne z rzeczywistością, nie do końca optymalne i przede wszystkim bardzo ograniczające. Spróbujmy to naprawić korzystając z możliwości, które daje nam język polski.
W języku polskim mogę zbudować 2 zupełnie odmienne zdania (odmienne w znaczeniu i w funkcji jaką będą spełniać) z dokładnie tych samych słów, tylko ustawionych w innym szyku.
- Telefon jest na stole. (informacja o tym gdzie jest telefon, np. w sytuacji gdy ktoś go szuka).
- Na stole jest telefon. (informacja o tym co jest na stole, gdy nikt nie spodziewał się że coś takiego zastanie w tym miejscu, np. w restauracji siadając do wolnego stolika)
Na codzień nawet nie myślimy o tym jak bardzo te zdania się od siebie różnią, zwłaszcza że nie ułatwiają nam tego poprzez bycie złożonymi z dokładnie tych samych słów. Ale można w szybki sposób poradzić sobie z przydzieleniem ich do odpowiednich przegródek. Wystarczy zrobić jedną prostą rzecz. Każde z nich przepuścić przez negację :
- Telefon nie jest na stole. (szukamy go i okazuje się, że jest na kanapie).
- Na stole nie ma telefonu. (przed chwilą był, ale znikł i nie wiemy gdzie jest).
Przy negacji dzieje się po polsku bardzo ciekawa rzecz. Drugi typ zdania zanegowany przechodzi z czasownika jest (być) na czasownik ma (mieć), co jest dość unikatową sytuacją. Odkrywany tym samym, że po polsku istnieje pewien specyficzny typ zdań, w którym chodzi o to, że coś jest lub czegoś nie ma. Charakteryzuje się właśnie tym, że czasownik być w negacji zamienia się na mieć.
I to jest dokładnie ten typ zdań, który w języku francuskim korzysta z il y a.
Gdy już to mamy wyjaśnione, przyjrzyjmy się trochę konstrukcji tego wyrażenia, by być w stanie je modyfikować. Jako podmiot mamy il, jako orzeczenie służy czasownik avoir zwyczajnie odmieniony, poprzedzony zaimkiem miejscowym y, który w tym wyrażeniu przestaje pełnić swoją klasyczną rolę (inaczej nie miałoby sensu w zdaniu z il y a dokładać jeszcze okolicznik czasu, a przecież wiadomo, że jest często jednak się go tam daje). Podmiot pozostaje pojedynczy nawet gdy opisujemy obecność czegoś mnogiego :
Il y a un étudiant à l’école. – W szkole jest jeden uczeń.
Il y a des étudiants à l’école. – W szkole są uczniowie.
Il y a możemy oczywiście zanegować :
Il n’y a pas d’étudiant à l’école. – W szkole nie ma uczniów.
Możemy zadać pytanie dowolnym z trzech styli :
Il y a un étudiant à l’école?
Est-ce qu’il y a un étudiant à l’école?
Y a-t-il un étudiant à l’école?
Pytanie z inwersją jest dodatkowo skomplikowane koniecznością dodania -t- ze względu na rozdzielenie samogłosek po wykonaniu inwersji, nie wolno o tym zapominać.
Można też oczywiście używać il y a w różnych czasach/trybach:
il y a eu (passé composé)
il y avait (imparfait)
il y avait eu (plus-que-parfait)
il y eut (passé simple)
il y eut eu (passé antérieur)
il y aura (futur simple)
il y aura eu (futur antérieur)
il y aurait (conditionnel présent)
il y aurait (conditionnel passé)
il y ait (subjonctif présent)
il y ait eu (subjonctif passé)
il y eût (subjonctif imparfait)
il y eût eu (subjonctif plus-que-parfait)
Na tej liście zabrakło konstrukcji typu Futur Proche czy Passé Récent – nie przez przypadek – to nie są czasy, a korzystają tylko z kombinacji dwóch czasowników, by pośrednio wyrazić coś więcej niż zwykła suma słów z których się składają. Oczywiście można il y a użyć z innymi czasownikami, więc poniżej spróbujemy zobaczyć jak to wygląda. Kluczem jest pamiętanie, że czasownik wiodący (np. aller dla Futur Proche) musi być odmieniony przez il, reszta natomiast spada dalej, do roli bezokolicznika:
il va y avoir (futur proche)
il vient d’y avoir (passé récent / passé immédiat)
Skoro już w udany sposób zdołaliśmy wmiksować 2 inne czasowniki w sam środek il y a, może udałoby się zrobić z kolejnymi, np, żeby zbudować jakieś określenia bardziej egzotyczne niż tylko „jest”. Może np. „może być” albo „musi być”? W sumie brzmią jakby od czasu do czasu mogły się przydać w rozmowie. Spróbujmy:
Il peut y avoir un certain problème. – Może być pewien problem.
Mais il doit y avoir sûrement une solution. – Ale musi być z pewnością jakieś rozwiązanie.
Oczywiście wszystkie te dodatkowe sztuczki z il y a można wykorzystywać jednocześnie i warto sobie to przećwiczyć, ponieważ nawet jeśli sami nie będziemy z tego korzystać, to Francuzi z którymi przyjdzie nam rozmawiać z pewnością będą używać il y a powygimnastykowywane na wszelkie sposoby, i trzeba na to wszystko być gotowym. Powodzenia! 🙂
Mam nadzieję, że artykuł był pomocny i zapraszam do czytania pozostałych moich materiałów przybliżających tajniki języka francuskiego. W razie potrzeby bardziej regularnej i ustrukturyzowanej pomocy, zapraszam na moje lekcje indywidualne.
