Jak wyglądają czasy we francuskim? Ile ich jest? Jak je uporządkować?
Oto przewodnik, który raz na zawsze rozwieje wszystkie wątpliwości.
Każde zdanie, jakie budujemy, bez względu na to, czy w języku polskim, czy w języku francuskim, musi zawierać przynajmniej jeden czasownik, czyli słowo, które opisuje czynność, o której mówimy w naszym zdaniu. Czasami zdania zawierają dużo więcej niż czasownik :
Przybrany najmłodszy syn mojego ciotecznego wujka z Pasikurowic ma w pełni rodowodowego krótkowłosego owczarka szkockiego.
a czasami mniej :
Ala ma kota.
Czasem nawet zdanie składa się tylko i wyłącznie z czasownika :
Stój!
Zawsze jednak ten czasownik ma jakąś formę, nawet jeśli pozostaje nieodmieniony. Różne formy wynikają z różnych zastosowań – różnych czasów i trybów. Pozornie mogłoby się wydawać, że niby czego wielkiego do porozumiewania potrzebujemy – czas teraźniejszy, czas przeszły, czas przyszły, i sprawa załatwiona. No niestety nie ma tak prosto. Do każdej czynności oprócz ulokowania w czasie warto też mieć informacje na temat tego, czy owa czynność jest dokonana, czy też nie. Popatrzmy na poniższe sytuacje :
Hej, słuchaj, potrzebuje pilnie tego raportu JJG478, kiedy mi go przygotujesz?
Będę Ci go przygotowywał w piątek.
Hej, słuchaj, potrzebuje pilnie tego raportu JJG478, kiedy mi go przygotujesz?
Przygotuję Ci go w piątek.
Jest różnica, c’nie?
Tak więc wiemy, że oprócz czasów potrzebujemy też, by odróżniać formy dokonane od niedokonanych. Niewielkim nadużyciem będzie stwierdzenie, że wszystko ma konstrukcję czasu złożonego (czasownik posiłkowy avoir/être + participe passé) jest czasem dokonanym. W ten sposób całą resztę można na dobrą sprawę postrzegać jako czasy niedokonane. Wyjątkiem będzie z pewnością tak mało popularny czas jak passé simple, natomiast do całej reszty można śmiało przyporządkować taką aproksymację. Co ciekawe, wszystkie czasy złożone mają taką samą strukturę i różnią się tylko tym, na jakim czasie bazują (do odmiany czasownika posiłkowego). Tak więc każdy czas złożony opiera na jakimś czasie prostym.
Czasy we francuskim to nie wszystko, ponieważ istnieją również tryby, ponieważ osadzenie na osi czasu i zadecydowanie czy będzie to bardziej punkt, czy bardziej ciągłość to nie wszystko. A więc oprócz trybu oznajmiającego, do informowania o faktach, mamy jeszcze tryb warunkowy (conditionnel – pierwotnie ukształtowany do hipotez), tryb łączny (słynny subjonctif – głównie do niepewnych wyników), tryb rozkazujący (impératif – rozkaz musi brzmieć jak rozkaz), oraz bezokolicznik (infinitif – gdy z jakiegoś powodu potrzebujemy wstawić czynność, której czasownik nie będzie odmieniony, np. z powodu tego, że nie jest pierwszym w danym zdaniu). Robi się za tego ciut więcej niż tylko 3 czasy i już.
Do tego istnieją nie tylko czasy we francuskim, ale również struktury czasopodobne, które symulują umiejscowienie czynności gdzieś na osi czasu. Opierają się na doborze czasowników – jeden narzucony czasownik wiodący, a następnie bezokolicznik. Takie konstrukcje są 3, mają swoje nazwy, i jako jedyne wymuszają użycie dwóch czasowników. Prawdziwe czasy we francuskim (czy to proste, czy złożone) do wyrażenia jednej czynności korzystają zawsze wyłącznie tylko z jednego czasownika. W czasach prostych ten czasownik jest jednocześnie słowem, które przekazuje o jaką czynność chodzi, natomiast w czasach złożonych do tego, by dowiedzieć się o jaką czynność będzie chodziło potrzebujemy jeszcze drugiego słowa – imiesłowu biernego (participe passé), który już czasownikiem nie jest.
Tabela powyżej pokazuje wszystkie sposoby w jaki możemy potraktować jakąś czynność. Możemy ją czasownik mieć w czasie prostym, zbudować za pomocą czasownika posiłkowego jakiś czas złożony, lub dobierając dwa czasowniki zbudować strukturę czasopodobną. Ponadto jeszcze w tabeli „wygaszone” zostały czasy we francuskim wyjątkowo rzadko stosowane, tak by móc skupić się tylko na tych, które faktycznie warto znać.
Jak te wszystkie czasy we francuskim mają się do sposobu na ich opanowanie? Na dobry początek warto nauczyć się 3 czasów prostych : présent, imparfait, futur simple oraz systematyki czasów złożonych na przykładzie passé composé. To powinno utorować drogę na opanowania również plus-que-parfait, futur antérieur, infinitif passé oraz imperatif passé. Ponieważ conditionnel présent to tak na prawdę temat z futur simple i końcówka z imparfait, to opanowanie tego czasu jest już na takim etapie relatywnie łatwe, a conditionnel passé jest jeszcze łatwiejszy, ponieważ ograniczony tylko do dwóch czasowników. To, co wówczas pozostaje jeszcze, to zaledwie subjonctif, i później już można z czystym sumieniem otwierać szampana – to ten punkt w którym czasy we francuskim nie będą miały już tajemnic 😉
Mam nadzieję, że artykuł był pomocny i zapraszam do czytania pozostałych moich materiałów przybliżających tajniki języka francuskiego. W razie potrzeby bardziej regularnej i ustrukturyzowanej pomocy, zapraszam na moje lekcje indywidualne.
