Sprawa conditionnel zazwyczaj przebiega w ten sam sposób.
- Chciałbym w końcu zrozumieć i poćwiczyć conditionnel.
- Ale co rozumiesz jako „conditionnel”?
- No tryb warunkowy conditionnel.
- Ale myśląc „conditionnel” masz na myśli sposób budowy zdań czy sposób odmiany czasownika?
W tym miejscu średnio połowa moich uczniów podaje opcję pierwszą, a pozostali drugą. Z jakiegoś powodu szkoły językowe, nauczyciele i same podręczniki nie robią wystarczają dużo, by jasno nakreślić, że określenie „conditionnel” odnosi się w języku francuskim do dwóch, relatywnie mało ze sobą powiązanych rzeczy : 2 sposobów odmiany czasowników oraz przynajmniej 3 struktur zdań.
Samo to jest już wystarczające by całkowicie się pogubić. W osobnym artykule opisałem wszystko, co należy wiedzieć o conditionnel jako sposobie odmiany czasowników, natomiast w artykule bieżącym postaram się wyjaśnić o co chodzi z tymi różnymi typami zdań warunkowych.
Osoby, które wcześnie uczyły się angielskiego zetknęły się zapewne z pojęciem okresów warunkowych. W języku francuskim występuje coś bardzo podobnego. Gdy formułujemy zdanie zawierające warunek, którego spełnienie wpływa na pojawienie się pewnego skutku, mamy do czynienia ze zdaniem warunkowym. Wszystko to byłoby trywialne, gdyby nie fakt, że gramatyka francuska (podobnie jak angielska) wymusza w tego typu zdaniach użycie bardzo wąsko wyspecyfikowanych czasów. Dzieje się z jednego prozaicznego powodu. Porównajmy sobie takie dwie wersje językowe prostego zdania warunkowego :
Jeśli ty kupisz siedem kwiatów, to ona będzie szczęśliwa.
Si tu achètes sept fleurs, elle sera heureuse.
Porównanie tych zdań pozwala zauważyć dwie ciekawe różnice :
- W zdaniach warunkowych w języku francuskim nie ma polskiego odpowiednika słowa „to” będącego znacznikiem skutku.
- Powyższa różnica skutkuje tym, że po francusku czytelne rozróżnienie warunku od efektu oparte jest na chronologii – czyli warunek musi być zadany z użyciem czasu wcześniejszego niż skutek.
I właśnie stąd wypływa cały problem z klasycznymi zdaniami warunkowymi – warunek musi być wcześniejszy niż skutek. W języku polskim takie obostrzenie gramatyczne konieczne nie jest, ze względu na to, że warunek jest oznaczony czytelny „jeśli” a skutek skutecznym „to”.
A więc, skoro już wiemy, że gramatyka francuska będzie na nas „odgórnie” narzucała jakich używać czasów, to ile jest wariantów zdań warunkowych, i dlaczego tak wiele? Okazuje się, że warunkowość ma też swoje niuanse. Mogą być oparte na prawdopodobieństwie spełnienia warunku, stopniu w jakim „automatyczny” jest skutek, lub też wskazywać jak warunek lub skutek z przeszłości mają się do przyszłości. Podstawowa lista zdań warunkowych ma 3 pozycje, ale często jeszcze rozszerzana jest o pozycję 0 w podobny sposób jak w języku angielskim, a typ 3 ma jeszcze 2 dodatkowe „rozszerzenia”. Spróbujmy je prześledzić wraz z przypisanymi do cechami (wagami prawdopodobieństwa).
Conditionnel 0 stosuje się, gdy chcemy opisać automatyczny skutek pojawiający się po spełnieniu warunku, którego spełnienie jest zawsze w pełni w naszych rękach. Zatem prawdopodobieństwo spełnienia warunku jest na poziomie 100%, ponieważ za każdym razem zależy tylko od naszej woli. Przykład : Jeśli zagrzejesz wodę do 100 stopni, ona wrze.
Conditionnel 1 stosuje się, gdy chcemy opisać automatyczny skutek pojawiający się po spełnieniu warunku, którego spełnienia pewni być nie możemy. Dla uproszczenie schematu przyjęta została uproszczona ocena prawdopodobieństwa – 50% – warunek zostanie spełniony lub nie. Przykład : To zadecydowane – jeśli będzie ładnie, idziemy na basen.
Pewną opcjonalną wersją zdania warunkowego typu 1 jest typ 1P – litera „p” jest od „passé”. Jest to struktura zdań zachowująca układ czasów dla typu 1, natomiast są nimi odmienione czasowniki posiłkowe czasów złożonych użytych w zdaniu, co ostatecznie daje nam zdanie Si + passé composé + futur antérieur. Kiedy używa się czegoś takiego? Kiedy moment na spełnienie warunku już minął, tylko mówiący nie wie jeszcze, został on spełniony, ale w razie jego spełnienia spodziewany jest automatycznie określony skutek.
Conditionnel 2 stosuje się, gdy chcemy opisać możliwy skutek dostępny po spełnieniu warunku, którego spełnienia pewni być nie możemy. Inaczej niż w zdaniu typu 1, tu skutek nie jest automatyczny, pozostaje sprawą otwartą. Świetny typ zdań do formułowania warunkowych propozycji : Jeśli jutro byłoby ładnie, poszlibyśmy na basen, co Ty na to?
Conditionnel 3 stosuje się, gdy chcemy opisać skutek w przeszłości który byłby pojawił się, gdyby w jeszcze wcześniejszej przeszłości został spełniony pewien skutek. Ten typ zdań jest nazywany w uproszczeniu jako „żal nad rozlanym mlekiem”. Czasu cofnąć się nie da, spełnić warunku którego możliwość spełnienia wygasła też nie, więc szanse na spełnienie warunku są na poziomie zerowym. Przykład : Gdyby wczoraj było ładnie, bylibyśmy poszli na basen.
Conditionnel 3.1 to pierwsza z dwóch dodatkowych opcji przekazywania wiedzy na temat „co by było gdyby w przeszłości…”. Pierwsza z tych opcji daje możliwość opisania teraźniejszego skutku warunku, którego już spełnić się nie da. Przykład : Gdybyś zaczął się uczyć francuskiego rok wcześniej, teraz miałbyś już w ręce certyfikat.
Conditionnel 3.2, czyli druga opcja zdań warunkowych typu 3 to opisanie warunku, na którego spełnienie czas już minął (a może nawet nigdy takiego czasu nie było), ale jest to stan utrzymującym się do dziś, a skutek byłby wtedy wydarzeniem w przeszłości. Przykład : Gdyby Twój nauczyciel był dobry, zdałbyś ten egzamin za pierwszym razem.
To w zasadzie wszystko jeśli chodzi o zdania warunkowe sensu strice, ale w tym miejscu warto jeszcze wskazać na jedną strukturę, którą można bardziej opisać jako „warunkową poradę”.
Przykład : Jeśli chcesz dobrze mówić po francusku, ćwicz!
Mam nadzieję, że artykuł był pomocny i zapraszam do czytania pozostałych moich materiałów przybliżających tajniki języka francuskiego. W razie potrzeby bardziej regularnej i ustrukturyzowanej pomocy, zapraszam na moje lekcje indywidualne.
