Czasów we francuskim jest bez liku, ale ile dokładnie?
Często uczniowie zadają mi pytanie : ile jest czasów w języku francuskim? Jest to jak najbardziej zasadne pytanie, zważywszy, że trzeba będzie je opanować aby móc porozumiewać się z frankofonami na porównywalnej stopie.
Popularne strony internetowe oferujące nam spisy odmian wszelkich francuskich czasowników oferują nam w sumie 24 sposoby odmiany rozłożone na 7 różnych trybów. Do tego nauczyciele często jednym tchem dodają futur proche, passé récent oraz présent progressif (których zaliczanie do „czasów” jest bardzo dyskusyjne i nadmiernie ograniczające, ale o tym później). Przy takim ujęciu sprawy otrzymujemy imponującą listę na której będzie 27 pozycji.
Ale to nie wszystko. Istnieje we francuskim coś, co nazywamy temps surcomposé (czas nadzłożony). Czas nadzłożony powstanie, gdy weźmiemy dowolny z 12 czasów złożonych, i jego czasownik posiłkowy odmienimy również w czasie złożonym. Jest to część gramatyki przeważnie pomijana przez podręczniki do języka dla obcokrajowców, ale tym niemniej istniejąca we francuskim programie nauczania w szkołach, obecna w literaturze i w mowie co niektórych bardziej oczytanych Francuzów. Dodanie czasów nadzłożonych daje nam kolejne 12 czasów, które występują we francuskim.
Lista tym samym urośnie do, bagatela, 39 różnych form!
Czy znaczy to, że przed osobą uczącą się języka francuskiego leży zadanie nauczenia się aż tylu czasów? Nic podobnego.
Na codzień korzysta się z teraźniejszego, 2 czasów przeszłych (passé composé i imparfait), czasu przyszłego (futur simple). Od czasu do czasu zdarza się potrzeba użycia conditionnel présent, futur antérieur czy subjonctif présent. 7 czasów/trybów. Relatywnie rzadkie są sytuacje gdy dochodzą do tego jeszcze inne formy odmiany.
Co więcej, okazuje się, że do zbudowania tychże 7 czasów potrzebujemy niecałych 4. Albowiem :
- Présent
- Imparfait
- Futur simple
- Passé composé = Présent + Participe Passé
- Futur antérieur = Futur simple + Participe Passé
- Conditionnel = [futur simple + imparfait] (rdzeń + końcówki)
- Subjonctif bazuje na présent i imparfait
Tak więc do pełnej komunikatywności potrzeba zaledwie 3 czasów prostych i imiesłowu Participe Passé.
Krzepiąca wiadomość, n’est-ce pas? Ale ktoś mógłby zapytać jeszcze „co z futur proche, passé récent i présent progressif?” No właśnie. Są to konstrukcje czasopodobne opierające swoje istnienie o dobór 2 czasowników. Pierwszy jest ściśle zdefiniowany (odpowiednio aller, venir i etre), drugi natomiast będzie zawsze bezokolicznikiem czasownika którego czynność chcemy wyrazić. Daje nam to konstrukcje które pośrednio wyrażają coś innego niż normalnie zakładałby czas gramatyczny użyty w zdaniu.
Zdanie „Je vais manger le petit-déjeuner” korzysta tylko i wyłącznie z czasu présent, ale rozumiemy, że czynność manger jeszcze się nie dzieje w tym momencie. Ale skoro użyto tu czasu teraźniejszego, to czy możemy użyć innego? Okazuje się że tak. Przewaga konstrukcji czasopodobnych nad czasami jest to, że możemy dość swobodnie je przenosić w przód i w tył.
- Aujourd’hui, je vais manger le petit-déjeuner à 7h.
- Hier à 7:00, j’allais manger le petit-déjeuner.
Zdanie 1 korzysta z présent, podczas gdy zdanie 2 mówi to przyszłości z punktu widzenia wczorajszego dnia. Gdyby futur proche było stricte czasem, taki trik byłby nie do wykonania. Natomiast jest to bardzo częsty zabieg w języku mówionym wśród Francuzów. To samo dzieje się dla innych konstrukcji czasopodobnych.
Reasumując :
- Należy wykuć czasy présent, imparfait, futur simple oraz imiesłowy participe passé.
- Należy skupić 100% swojej uwagi na czasownikach biorących udział w tworzeniu czasów złożonych i konstrukcji czasopodobnych (avoir, etre, aller i venir).
- Z takich „klocków” można zbudować ponad 95% tego, czego używa się w codziennej komunikacji. Jest to więc odpowiednia baza do dalszego szlifowania języka poprzez praktykę.
- Na pytanie „ile jest czasów w języku francuskim?” można odpowiedzieć sugestią, że jest to źle zadane pytanie. Ważne ile czasów się wykorzystuje, a jeszcze ważniejsze jest to, ile trzeba znać aby zbudować te potrzebne.
